کد مطلب:36925 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اهل بيت

آيا حضرت علي (ع ) جز خلفاي راشدين است ؟

اولـيـن اخـتـلاف اسـاسي كه در ميان مسلمانان پديد آمد, مسئله جانشيني پيامبر اكرم (ص )بود. عـلي رغم نظريات مختلفي كه در طول تاريخ در ميان مسلمانان بر سر ويژگي ها وشرايط و نحوه انـتـخـاب خليفه و رهبر مسلمانان وجود داشته و دارد , دو نظر كلي دراين مسئله وجود دارد كه زمان پيدايش اين دو نظريه در واقع به همان هنگام رحلت پيامبر (ص ) و نيازمندي جامعه اسلامي به تعيين خليفه و جانشين براي پيامبر گرامي (ص ) اسلام بر مي گردد.
1ـ نظر اول بر اين باور بود كه از آنجا كه جانشيني پيامبر اكرم (ص ) منصبي بسيارخطير است و شرايطي ويژه در حد عصمت را داراست , تنها بايد از طرف خداوند اعلام شده و به مردم ابلاغ گردد و با توجه به موارد فراوان و مـوقـعـيت هاي بسياري كه پيامبر (ص ) جانشين بعد از خود را معرفي نمود , آن شخص كسي جز حضرت علي (ع )نيست . اين نظر در يك كلام به تنصيصي بودن مقام جانشيني پيامبر(ص ) اعتقاد داشـت وگـروهـي از مـسـلـمانان صدر اسلام كه در ميان آنان اصحاب بزرگ پيامبر اسلام (ص ) ديـده مي شوند , پيرو اين نظريه بودند . (1)
2ـ در نظريه دوم , برخي از مسلمانان منصب خلافت را انـتـخـابـي دانـسته و معتقد بودندپيامبر (ص ) كسي را براي جانشيني خود برنگزيده , بلكه امت اسـلامـي را در انـتـخـاب رهبر و خليفه مسلمانان مختار و آزاد گذاشته است , البته اين انتخاب راهـهـاي مختلفي مي تواند داشته باشد كه مهم ترين آن اجماع مسلمانان , يا اجماع اهل حل وعقد مـي بـاشـد . (2)حـال بـا تـوجه به اين اختلاف , مسئله خلافت و امامت اميرالمومنين علي (ع ) را بـررسـي مـي نـمـائيـم :جـمـعـيـتي متشكل از گروهي از انصار و مهاجرين و در راس آنان همه شـخـصـيـت هـاي بني هاشم و جمعي از بزرگان صحابه , مانند : سلمان , ابوذر , مقداد بن اسود , جـندب بن جناده غفاري , عمار بن ياسر و ... گرد حضرت علي (ع ) را گرفته و معتقد به امامت و جانشيني او بعد از پيامبر اكرم (ص ) بودند (3) كه از همان زمان پيامبر (ص ) به شيعه حضرت علي (ع ) معروف شدند .(4)تاريخ زندگاني رسول خدا (ص ) نيز بر صحت قول اين افراد (كه جانشيني پـيـامـبـر(ص ) راتنصيصي مي دانستند ) گواهي مي دهد , كه تنها به سه مورد از آن كه در كتب مـعـتـبـراهل سنت نيز آمده , اشاره مي كنيم :1- در آغاز بعثت و آنگاه كه پيامبر (ص ) از جانب خدا مـامـوريـت يافت تا خويشان خودرا به مقتضاي آيه شريفه ( وانذر عشيرتك الاقربين ) (5) به آيين تـوحـيـد دعـوت كـند ,خطاب به آن جمع فرمود : هركس مرا در اين راه ياري كند وصي , وزير و جانشين من در ميان شما است , به سخنان او گوش فرا دهيد و از او پيروي نماييد . (6)2ـ در غزوه تبوك پيامبر(ص ) خطاب به حضرت علي (ع ) فرمود: آيا تو را خشنود نمي كنداينكه تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسي باشي , جز اينكه پس از من پيامبري نيست , (7) يعني همانگونه كه هارون وصي و جانشين بلافصل حضرت موسي بود ,تو نيز خليفه و جانشين من خواهي بود .3ـ در سـال دهـم هـجـرت , رسـول خـدا (ص ) به هنگام بازگشت از حجه الوداع در سرزمين غديرخم حضرت علي (ع ) را در ميان جمعيتي انبوه به عنوان ولي مسلمين و مومنين معرفي كرد و فرمود : ( من كنت مولاه فهذا علي مولاه , هركس كه تاكنون من سرپرست وصاحب اختيار او بودم , از اين پـس عـلـي (ع ) مـولا و سـرپرست اوست .(8) و با توجه به اقراري كه پيامبر (ص ) در اين حادثه بر صـاحـب اخـتـياري خود از مردم گرفت , شكي نمي ماند كه مقصود از مولا , سرپرستي و صاحب اخـتـيـاري بـوده اسـت .بنابراين از نظر تنصيص , شكي نيست كه تنها كسي را كه پيامبر(ص ) به عنوان جانشين خود معرفي كرده , علي (ع ) است و حتي كسي نگفته است كه خلفاي ثلاثه با نصب پـيامبر(ص ) شايستگي خلافت يافته اند . اما از نظر بحث انتخاب و اختيار مردم نيز شكي نيست كه هـمـان مـلاكـي را كه عموم اهل سنت قائل هستند و معتقدند با همان معيار خلفا ثلاثه شايستگي خـلافت را يافته اند, در مورد علي (ع ) نيز مصداق داشته و صحيح است . مستندات اين قول به شرح زيـر اسـت :1ـ پـس از قـتـل عـثـمـان گـروه زيـادي از مسلمانان , با اصرار فراوان مسئله بيعت بـااميرالمومنين (ع ) را مطرح كردند كه حضرت در ابتدا به عللي استنكاف ورزيدند, ولي سرانجام بـراثـر اصـرار فـراوان پذيرفتند و فرمودند : حال كه چاره اي از بيعت نيست ,به مسجد رويم تا اين بـيـعـت در مـنـظر مهاجرين و انصار صورت پذيرد. پس به مسجد روان شدند در حالي كه گروه مهاجر و انصار وي را همراهي مي كردند و در پيش و جلوي آنان زبير بن عوام و طلحه بن عبيداللّه بـودنـد , هـمـگـي بـيـعت نمودند مگر عده اي بسياراندك كه تعدادشان از انگشتان دست تجاوز نـمـي كرد . (9)2ـ حضرت علي (ع ) درباره كثرت بيعت كنندگان چنين مي فرمايد: پس از كشته شدن عثمان ,مردم براي بيعت بامن ازدحام نمودند, مانند ازدحام شتر تشنه هنگام آشاميدن آب ...و چـنـان بـر من هجوم آورند كه گمان كردم مي خواهند مرا به قتل رسانند, يا بعضي ازايشان قصد دارنـد در حضور من بعض ديگر را بكشند . (10)3ـ ابن عساكر از قول ابراهيم بن سويد ارمني نقل پـيـامـبر(ص ) را تنصيصي بدانيم و چه انتخابي كه با اجماع و بيعت محقق مي شود , قطعا حضرت = خلافت و جانشيني ه0 ;هستند ؟ گفت : ابوبكر و عمر و علي (ع ) در هر حال جانشين و شايسته و بر حق پيامبر(ص ) محسوب مي شود .

---

پاسخ به شبهات اهل سنت
مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما 1- الـمـقـالات و الـفـرق , سـعـد بن عبداللّه اشعري قمي , ص 15, تاريخ يعقوبي , ج اول ,ص 524 ـ 523.2- مقدمه ابن خلدون , ج اول ـ ترجمه محمد پروين گنابادي , ص 408 ـ 407 ـ 369 آاصولا هـمـيـنـكه در تعيين ابي بكر و ديگر خلفا